Dzik

Występowanie

Dziki występują w licznych podgatunkach niemal w całej Eurazji oraz w wielu regionach północnej Afryki. W Euro­pie jego populacje znacznie wzrosły w ostat­nich dziesięcioleciach. Dziki żyją najchętniej w lasach dębowo-bukowych zapewniających im pożywienie. Na miejsce dziennej ostoi wybierają najczę­ściej gęste skupienia młodników drzew igla­stych oraz skupiska krzewów, a sezonowo także pola. Obecnie dziki spotykane są już we wszystkich regionach , często ich obecność sięga terenów górzystych i zielo­nych terenów przedmieść.

Wygląd

Na pierwszy rzut oka pierwotna for­ma dzikiej świni różni się od świni domowej szorstką okrywą włosową, krępą budową cia­ła, silnymi nogami (biegi), ogonem opadają­cym w dół i zakończonym kępą dłuższych włosów. Suknia zimowa charakteryzuje się dłuższym włosem oraz wełnistym podszy­ciem. Tylko zimą odyniec ma na grzbiecie długie sztywne włosy, zwane chyb, które związane w pęczek tworzą trofeum. Sukni letniej  brak wełnistego podszycia i ma zdecydowanie krótszy włos. Po wiosennej zmianie sukni widoczne jest wyraźnie przerzedzenie sier­ści. Regionalnie można spotkać srokate lub niekiedy prawie białe mieszańce powstałe w wyniku krzyżówek dzika ze świnią domową. Na łopatkach szczególnie silnych odyńców szczecina jest wyjątkowo gruba i wraz  z kilkucentymetrową warstwą stwardniałej żywicy pochodzącej z malowanych drzew i tworzy rodzaj pancerza. Wraz z wiekiem masa ciała odyńca przemieszcza się ku przodowi, oręż oraz uwydatniona górna warga stają się j bardziej zauważalne. W sukni zimowej pędzel . jest trudno dostrzegalny. Sylwetka, wysokość w kłębie oraz długość ryja mogą się zmie­niać u obu płci. Przy określaniu wieku zwie­rzęcia należy zatem traktować te wartości z pewnym zastrzeżeniem.

Oręż i kły loch

Kły (canini) dzików podle­gają stałemu wzrostowi, który zmniejsza się wraz z wiekiem. Górne i dolne kły ścierają się wzajemnie. Kły odyńca są wyraźnie dłuż­sze i grubsze od kłów loch. Jego łukowato wygięte, rosnące w górę kły (szable) wyra­stające z żuchwy są z kolei znacznie dłuższe od fajek, czyli kłów umieszczonych w górnej szczęce. Szable silnych odyńców mogą osią­gać długość 20 cm, przy czym dwie trzecie zęba ukryte jest w kości szczękowej, a jedy­nie jedna trzecia jest widoczna na zewnątrz. Ścieranie szabel następuje odpowiednio do położenia wobec fajek. Zdarzają się złama­nia szabel bądź fajek. Z tego też powodu określenia wieku zwierzęcia powierzchnia tar­cia jest mato przydatna.

Pożywienie

Dzik jest zwierzęciem wszystkożernym. Odżywia się żołędziami, bukwią, grzybami, korzeniami orlicy pospolitej, róż­nymi gatunkami koniczyny, owocami. Na polach zjada kukurydzę, ziemniaki, pszenicę, owies i buraki. Zapotrzebowanie na pokarm zwierzęcy zaspokaja gąsienicami, poczwarkami, larwami, pędrakami, myszami, a ponad­to młodymi i drobnymi zwierzętami, ptaka­mi gniazdującymi na ziemi i padliną.

Dziki, podobnie jak krętorogie (Bovidae) wśród zwierzyny racicowej, mają pęcherzyk żółciowy. Należy go usunąć podczas patro­szenia, nie uszkadzając przy tym.

Tryb życia

Dziki żyją najczęściej w silnie matriarchalnie zorganizowanych watahach. Wyjątek stanowią samotnie żyjące kilkuletnie odyńce oraz czyste grupy przelatków, do których na krótko przyłączają się półtoraroczne samce tuż po opuszczeniu rodzimych watah. Przy nienaruszonej strukturze spo­łecznej i dobrych warunkach bytowania watahy składają się najczęściej z kilku loch ze swoimi warchlakami i przelatkami. Wszyscy członkowie watahy są ze sobą spokrewnie­ni. Stado jest prowadzone przez najstarszą lochę. Pozostałe lochy obowiązuje sztywna hierarchia ważności. Locha prowadząca usta­la wszelkie działania w stadzie, określa początek okresu rui pozostałych loch, kontroluje przebieg wszelkich czynności dziennych, jak miejsce i czas żerowania, oraz wybiera miejsce ostoi. W razie utraty lochy i prowadzącej cała struktura społeczna stada ulega załamaniu i wataha się rozpada. Skut­kiem tego są nieskoordynowane procesy huczki i prosienia oraz liczne szkody w wie­lu różnych miejscach wyrządzane przez awan­turniczych członków watahy pozbawionych przywództwa. Silne odyńce poruszają się wówczas w towarzystwie młodszego samca.

Watahy są wierne swoim ostojom. Nato­miast odyńce wiodą żywot tułaczy i tylko w okresie godowym przebywają w watahach. Odyniec grozi rywalom, klapiąc zębami, czy­li ocierając kły dolne o górne. W walce lub w obronie przed psami czy człowiekiem cel­nie nimi uderza, natomiast lochy, broniąc się, raczej gryzą przeciwnika. Broniące się dziki są bardzo nieprzyjemnymi przeciwnikami. Dziki często ryją podłoże w poszukiwaniu żeru (buchtują), w lesie są to najczęściej: żołędzie, bukiew, korzenie orlicy pospolitej itd.,  nato­miast na łąkach myszy oraz wszystkie stadia owadów.

Pojedynce samice spędzają dzień w lego­wiskach, watahy odpoczywają w barłogu. Locha rodzi małe w specjalnym, przygoto­wanym przez siebie, wyłożonym roślinnością barłogu porodowym.

Okres godowy (huczka): W okresie godo­wym to z reguły locha prowadząca wywołuje u pozostałych samic danej watahy huczkę dzięki wytwarzaniu specjalnych substancji zapachowych. Jest to tzw. synchronizacja rui. Odyńce pozostają w okresie godowym w watahach. Młode samce są przepędzane przez starsze odyńce. Między równorzędny­mi wiekiem i silą odyńcami dochodzi w tym czasie do zaciekłych walk. Odyniec w okre­sie godowym wydziela pienistą ślinę.

Jeśli w tym czasie locha straci przed­wcześnie swoje warchlaki lub nie zostanie zapłodniona, dochodzi do kolejnej huczki w późniejszym czasie. Przy sprzyjających oko­licznościach (np. obfitość pożywienia jesienią poprzedniego roku) może dochodzić do powtórnej huczki i powtórnego oprosienia się loch w jednym roku. Czasami zdarza się, że w huczce uczestniczą także bardzo młode samice, w wieku 7-8 miesięcy, które w następ­nym roku prowadzą już swoje warchlaki. Jeśli w miejscach występowania dzików lochy przechodzą huczkę i rodzą młode w bardzo różnych terminach, świadczy to o zaburzonej strukturze społecznej oraz braku loch pro­wadzących.

BIOLOGIA

Gatunek: Dzik (Sus scrofa)

Rodzina: Świniowate (Suidae)

Długość ciała, ciężar: ci 140-180 cm, 60-180 kg; $ 130-170 cm, 50-110 kg; ciężar zmienny w ciągu roku, zależny od wieku.

Umaszczenie: Kolor umaszczenia może ulegać znacznym wahaniom; suknia letnia: włos krótki, szorstki, od brunatnego po srebrnoszary; suknia zimowa: długa szczecina, gęste, wełniste podszycie, od ciemnego po prawie czarny; u warchlaków (dzik w pierwszym roku życia, bez względu na płeć) i często jeszcze przelatków (młode dziki w drugim roku życia) okrywa włosowa brunatna; wyraźnie wykształcony ogon (chwost); warchlaki do około ósmego miesiąca życia mają żółtobiałe paski na rdzawobrązowym podłożu.

Rozmnażanie i przyrost: Okres godowy (huczka) trwa z reguły od listopada do stycznia, przy zaburzeniach struktury społecznej może dojść do kolejnej huczki w innym terminie; ciąża trwa 17 tygodni; liczba młodych: 2-8;

przyrost: 190-200% stanu podstawowego (łączna liczba osobników męskich i żeńskich).

W zależności od warunków pogodowych i dostępności żeru w roku poprzedzającym dane dotyczące przyrostu mogą ulegać znacznym wahaniom.

W REWIRZE

Odchody: Brązowe po niemal czarne bobki o zbitej, niekiedy luźnej konsystencji; odchody starszych sztuk często bardziej podłużne, o kilkucentymetrowej średnicy; wielkość odchodów zależy od ciężaru zwierzęcia.

Trop: Wielkość tropu uzależniona jest silnie od ciężaru zwierzęcia; odciski racic silnych odyńców mają ponad 10 cm długości i ponad 7 cm szerokości; przyporządkowanie tropu do płci z wyjątkiem bardzo silnych odyńców jest niemożliwe; racice są rozstawione także w stępie i lekko odchylone na zewnątrz; u starszych sztuk racice zewnętrzne są często dłuższe od wewnętrznych, na miękkim podłożu w wolnym tropie ciągnącym widoczne raciczki z tyłu za racicami, skierowane na zewnątrz.

Pozostałe znaki w rewirze: Miejsca zryte przez dziki, babrzyska, drzewa malowane przez dziki, barłogi, legowiska.

Odstrzał

Odławiane są głównie warchlaki (około 75% odstrzału) oraz przelatki (około 15% odstrzału), ponadto odstrzela się niskie rangą, nieprowadzące lochy, pojedyncze sztuki dojrzałych odyńców (mniej więcej od 5. roku życia); prowadzące lochy podlegają całkowitej ochronie, natomiast odyńce w średnim wieku wzmożonej ochronie.

Rodzaje polowań: Polowania z zasiadki, z podchodu oraz różne formy polowań pędzonych.

Trofea: Oręż odyńca (szable fajki), kły loch, skóra, szczecina (sztywne, długie włosy pokrywające grzbiet dzika).

Źródło: Zwierzęta łowne, Ekkehard Ophoven, Wydawnictwo Muza SA, Wydanie I, Warszawa 2006