Etyka łowiecka

Od zarania dziejów zależności wynikające ze współistnienia ludzi wpływały na kształtowanie zasad i norm moralnych. Zasady moralne ugruntowane w formie niepisanego prawa zwyczajowego często zastępowały prawo, bądź uznawane były za równorzędne z prawodawstwem. Moralność i etyka stanowiły przedmiot zainteresowań najwybitniejszych myślicieli, uznawa­ne były za wartości szczególnie istotne w życiu człowieka i utoż­samiane z pojęciem ?dobra" oraz życia zgodnego z jego naturą.

 

Współcześnie, zasady etyczne ujmowane są w ramy tzw. kodeksów etycznych jako zbiory podstawowych wartości, wzorców i norm moralnych postępowania człowieka przyjętych w danych społecznościach (tzw. etyka normatywna). Kodeksy etyczne występują w wielu dziedzinach działalności ludzkiej, w tym na płaszczyźnie zawodowej (np. kodeks etyki lekarskiej), a także w odniesieniu do społeczności pozazawodowej (np. kodeks etyki biznesu) (Szpetkowski 2006).

 

Etyka łowiecka - moralność myśliwych

Łowiectwo, jako szczególna dziedzina działalności człowieka również posiada stale rozwijany system wartości moralnych, określany pojęciem ?etyka łowiecka?. Etyka łowiecka stanowi element kultury łowieckiej, będąc istotnym wyrazem tradycji i żywym przejawem wartości duchowych współczesnego łowiec­twa. Etyka łowiecka to zbiór zasad, wartości i norm moralnych, dotyczących postępowania myśliwych w sprawach łowieckich (Steliński 1956, Krzemień 1986, Szpetkowski 2006). Obejmuje ona problematykę dotyczącą: (1) stosunku myśliwych wobec przyrody (zwierząt dziko żyjących: łownych i niełownych oraz łowiska), (2) stosunku wobec uczestników polowania (myśli­wych, pomocników, psa myśliwskiego i ptaka łowczego).

 

Zachowie etyczne myśliwych dotyczy cech, umiejętno­ści i zachowań w sytuacjach łowieckich (na polowaniu oraz poza polowaniem) świadczących o moralnej dojrzałości oraz posiada­niu sztuki łowieckiej. Postępowanie zgodne z prawem i zasada­mi etyki, wzbogacone o elementy zwyczajów i tradycji łowieckich pozwala osiągnąć pełnię myśliwskiej satysfakcji. Przynależność do grona myśliwych sta­nowi świadomie i dobrowolnie przyjęty obowią­zek statutowy i moralny, z czym związane jest czynne uczestnictwo i rzetelne wykonywanie zadań łowiectwa i organi­zacji łowieckich (PZŁ, koła łowieckiego). Za­sady etyczne, którymi powinni kierować się pol­scy myśliwi zostały wy­czerpująco przedstawio­ne w pierwszym temu tematowi poświęconym podręczniku: ?Etyka ło­wiecka? (Szpetkowski 2004).

 

Prawodawstwo łowieckie zobowiązuje do przestrzega­nia zasad etycznych w sprawach dotyczących łowiectwa, w tym szczególnie podczas wykonywania polowania. Jednocześnie etyka łowiecka wskazuje jako podstawowy obowiązek myśli­wych rzetelne przestrzeganie norm prawa łowieckiego oraz pełne podporządkowanie się wymogom dyscypliny organizacyj­nej.

 

Deklaracje, konwencje i kodeksy uchwalone przez państwa europejskie oraz różne organizacje, pomimo, że nie posiadają rzeczywistej mocy prawnej, wyznaczają kierunki dla tworzenia prawodawstwa, wywierają wpływ na kształtowanie polityki państw w zakresie ochrony przyrody i łowiectwa. Najważniejsze międzynarodowe kodeksy etyczne to:

 

• ?Kodeks Postępowania Myśliwego? przyjęty przez Radę Ministrów EWG 23.09.1985 r.
• Kodeks Etyki Łowiec­kiej CIC ?Łowiectwo w Służbie Przyrody? uchwalony na 45 Zgromadzeniu Ogólnym CIC w Pradze 8-12 maja 1998 r.

 

Etyka łowiecka zajmuje istotne miejsce w najważniej­szych polskich aktach prawnych dotyczących łowiectwa. I tak, ustawa ?Prawo łowieckie? zalicza do celów łowiectwa spełnianie potrzeb społecznych w zakresie uprawiania myślistwa, kultywo­wania tradycji oraz krzewienia etyki i kultury łowieckiej, a jako jedno z zadań działalności PZŁ określa czuwanie nad przestrze­ganiem przez myśliwych prawa, zasad etyki, obyczajów i trady­cji łowieckich. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 1997 r. w sprawie szczegó­łowych zasad i warunków wykonywania polowań oraz obowiąz­ku znakowania mówi jednoznacznie, że polowanie powinno odbywać się zgodnie z przepisami prawa, a także z zasadami etyki, tradycji i zwyczajów łowieckich (Szpetkowski 2006).

 

Etyka należy do bardzo ważnych elementów prawo­dawstwa Polskiego Związku Łowieckiego. Obowiązujący Statut PZŁ , określa zadania Zrzeszenia, a wśród nich pielęgnowanie historycznych wartości kultury materialnej i duchowej łowiectwa oraz czuwanie nad przestrzeganiem przez członków Zrzeszenia prawa, zasad etyki, obyczajów i tradycji łowieckich. Istotne znaczenie dla upowszechnienia zasad etycz­nych wśród myśliwych miała uchwała Naczelnej Rady Łowiec­kiej z 12 września 1985 r. w sprawie ?poprawy dyscypliny orga­nizacyjnej i etyczno-moralnego poziomu członków PZŁ??. Uchwała ta zobowiązywała Komisję Etyki, Tradycji i Zwyczajów Łowieckich NRŁ do opracowania ?Kodeksu Etyki Łowieckiej", a myśliwych do ?rygorystycznego przestrzegania zasad etyki - prawno i zwyczajowo uznanych norm określających formy postępowania myśliwych w stosunku do otaczającego ich świa­ta, przede wszystkim ludzi i zwierząt? oraz obligowała do wdra­żania tych zasad kandydatom na myśliwych.

Kodeks etyki łowieckiej opracowany został przez Komisję Etyki, Tradycji i Zwyczajów Łowieckich NRŁ pod nazwą ?Zbiór zasad etyki, tradycji i zwyczajów łowieckich? i uchwalony przez Naczelna, Radę Łowiecką 9 kwietnia 1986 r. Określił on podstawowe zasady etyki oraz opis zwyczajów i ceremoniału łowieckiego wraz sygnałami myśliwskimi. Ostatnia edycja tego kodeksu etycznego ukazała się w 1999 r. stanowiąc wraz z uchwałą Naczelnej Rady Łowieckiej nr 98/98 z 16 czerwca 1998 r., w sprawie rozstrzygania spornych strzałów oraz możli­wości nakładania kar porządkowych na myśliwych nieprzestrzegających zasad bezpieczeństwa, etyki łowieckiej oraz innych postanowień wynikających z zasad wykonywania polowań dodatek do ?Zasad Wykonywania Polowań? wydany przez Wydawnictwo ?Łowiec Polski?. Upowszechnienie zasad etyki w pakiecie podstawowych przepisów łowieckich miało doniosłe znaczenie dla upowszechnienia etyki i tradycji wśród myśliwych oraz kandydatów do PZŁ.

 

Etyka podczas polowania

Myślistwo rozumiane jako wykonywanie polowania związane jest ściśle z odpowiedzialnością, samokontrolą i stałą oceną swojego postępowania pod względem etycznym. Normy etycz­nego postępowania myśliwych we wzajemnych stosunkach zawierają się w zasadzie ?postępuj w stosunku do innych tak, jakbyś chciał, aby postępowano w stosunku do siebie w takich samych okolicznościach" (Steliński 1956). Postępowanie myśli­wych podlega zarazem ocenie społeczności łowieckiej oraz mieszkańców i obserwatorów. Zasady etyki wskazują, że myśli­wy podczas polowania powinien zachować umiar i opanowanie nie dopuszczając, aby pasja myśliwska przerodziła się w zachłanność.

 

Do podstawowych zasad etycznych na polowaniu nale­ży przestrzeganie zasad bezpieczeństwa związanych z wyko­rzystaniem broni, a także kultywowanie zwyczajów łowieckich (szczególnie używanie sygnałów łowieckich, porozumiewanie się słownictwem myśliwskim, podawanie ?złomu?, organizacja pokotu). Elementem etyki jest estetyka stroju i ubioru myśliw­skiego stosowanego na polowaniu, odpowiadającego tradycji. Do zasadniczych zagadnień etycznych związanych z wykony­waniem polowania należą:

 

• postępowanie wobec uczestni­ków polowania,
• postępowanie wobec społeczności zamiesz­kałej na terenie łowisk,
• postępowanie wobec przyrody, w tym wobec środowiska naturalnego i zwierzyny (Gieysztor 1948, Steliński 1956, Krzemień 1986, Szpetkowski 2006).

 

Etyczne postępowanie wobec uczestników polowania

Z etycznym postępowaniem wobec uczestników polowania związanych jest wiele postaw i zachowań między samymi myśli­wymi oraz w stosunku do pomocników na polowaniu (np. naga­niaczy, podkładaczy, woźniców, stawowych, przewodników, podprowadzających, łapaczy), jak również psów myśliwskich i ptaków łowczych. Do głównych elementów etycznego zacho­wania należy poszanowanie myśliwych i pomocników, postępo­wanie zgodne z kulturą, wyrazem koleżeńskości i poczuciem równości. Myśliwy etyczny w każdej sytuacji musi być świadomy odpowiedzialności za własne zachowanie i prezentować niena­ganna, postawę.

 

Do fundamentalnych elementów związanych z etycz­nym zachowaniem myśliwych na polowaniu należy: zachowanie zasad bezpieczeństwa, nie utrudnianie swoim postępowaniem prowadzenia polowania, podporządkowanie się poleceniom i decyzjom prowadzącego polowanie, nie utrudnianie innym myśliwym wykonywania polowania, szanowanie prawa pierw­szeństwa strzału, dochodzenie postrzałka, taktowne odnoszenie się do współuczestników polowań, życzliwość i pomoc wobec starszych wiekiem myśliwym, służenie pomocą i doświadcze­niem stażystom i innym myśliwym, rozstrzyganie sporów w kole­żeńskiej atmosferze. Do nieetycznych postaw należy szukanie przywilejów w wykonywaniu polowania, w tym wykorzystywanie własnej pozycji lub zależności w hierarchii łowieckiej lub zawo­dowej. Jednakowe zasady obowiązują na polowaniu wszystkich myśliwych, także zaproszonych gości (Brzezicki 1985, Przybylski 1998b).

 

Na polowaniu zbiorowym obowiązują także zasady związane z prawem strzału do zwierzyny (?myśliwy może strze­lać do zwierzyny znajdującej się, co najwyżej w połowie odległo­ści między stanowiskami? - Rozporządzenie MOŚZNiL 1999). Do etycznego obowiązku myśliwego należy powstrzymanie się od oddania strzału do zwierzyny w sytuacjach wątpliwych co do prawa pierwszeństwa strzału. W przypadku zaistnienia złożo­nych kwestii spornych należy je zgłosić prowadzącemu polowa­nie. W żadnym przypadku nie wolno dopuszczać do niegodnych myśliwego zachowań.

 

Zasadniczą rolę w kształtowaniu właściwych etycznie postaw oraz koleżeńskiej atmosfery odgrywa łowczy (lub myśli­wy prowadzący polowanie). Powinien on odznaczać się przede wszystkim znajomością sztuki łowieckiej oraz być człowiekiem odpowiedzialnym i taktownym, a etyczną i nieskazitelną posta­wą powinien dawać przykład myśliwym oraz dbać o zachowanie tradycji łowieckich. Prowadzący polowanie ze względów etycz­nych powinien stosować zasadę równości wszystkich myśliwych, z wyjątkiem myśliwych znajdujących się w zaawan­sowanym wieku.

 

Udział pomocników w polowaniu w znacznym stopniu przyczynia się do sukcesów myśliwych. Wymagania stawiane pomocnikom nie mogą narażać ich na utratę zdrowia lub straty, np. nie mogą być zmuszani do pokonywania niebezpiecznego terenu, wchodzenia do lodowatej wody, itp. Myśliwi zobowiązani są traktować pomocników w polowaniu z szacunkiem i należytą troską, w tym także zapewnić odpowiednie posiłki i chwilę odpo­czynku. Myśliwy nie może wyręczać się naganiaczami przy poszukiwaniu rannych sztuk zwierzyny grubej.

 

Do szczególnych pomocników myśliwego należą psy myśliwskie oraz ptaki łowcze. Nie są one wykonawcami polowania, gdyż poluje myśliwy i sokolnik. Polowanie z psem myśliwskim dotyczy bez­pośrednio elementów etyki łowieckiej w zakresie stosunku do zwierzyny, łączy się ze skutecznością polowania, a zwłaszcza z dochodzeniem i odnajdywaniem postrzałków. Względy etycz­ne wskazują na konieczność posiadania psów myśliwskich przez myśliwych. Stosunek do psa myśliwskiego świadczy o kul­turze, wiedzy i postawie etycznej myśliwych.

 

Etyczne postępowanie wobec społeczności zamieszkałej na terenie łowisk

Ludność obszarów wiejskich, stanowiących zarazem obszary obwodów łowieckich, jest obserwatorem zachowań myśliwych. Postępowanie myśliwych na polowaniu w znaczący sposób kształtuje opinie społeczeństwa o łowiectwie. Dlatego też myśli­wi powinni okazywać szacunek i zrozumienia dla pracy rolników i leśników (uznając nadrzędność gospodarki rolnej i leśnej nad gospodarką łowiecką), a także współdziałać z właścicielami gruntów w zakresie prac gospodarczych, wykonywania polo­wań, usytuowania urządzeń gospodarczych (paśniki, ambony) oraz zapobiegania szkodom powodowanym przez zwierzynę.

 

Elementarnym nakazem etycznym dla myśliwych jest prezentowanie podczas polowań nienagannej postawy etycznej. Myśliwi powinni mieć świadomość, że w łowisku są gośćmi i z tego względu powinni okazywać poszanowanie dla ludzi w nim żyjących oraz dla ich pracy, a swoim zachowaniem powin­ni stwarzać atmosferę wzajemnej życzliwości, wykazując zrozu­mienie dla problemów społeczności lokalnych i służąc, w miarę możliwości, pomocą w ich rozwiązaniu. Myśliwi powinni wykazy­wać także zrozumienie dla roli innych użytkowników dóbr przy­rody (np. wędkarzy, turystów, uprawiających sporty).

 

Przy okazji kontaktów z mieszkańcami, a zwłaszcza z młodzieżą, myśliwi powinni popularyzować wiedzę o łowiec­twie i ochronie przyrody. Myśliwi bezwzględnie powinni dążyć do unikania konfliktów z ludnością lokalną przy wykonywaniu polo­wań, przy dokonywaniu odstrzału szkodników oraz użytkowaniu psów myśliwskich. Etyczną  powinnością myśliwych jest wykony­wanie polowania w sposób nie czyniący szkód w uprawach rol­nych i leśnych.

 

Myśliwi powinni bezwarunkowo zaniechać polowań w pobliżu obszarów kultu religijnego, takich jak: kościoły, kapli­ce, kapliczki, cmentarze. Etycznym nakazem jest także, bez względu na wyznawany światopogląd, powstrzymanie się od organizowania polowań w niektóre święta religijne. W kościele katolickim (większość społeczeństwa deklaruje takie wyznanie) do świąt tych należą: dzień Wszystkich Świętych (1 listopada), Dzień Zaduszny (2 listopada), pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia (25 grudnia), Święto Wniebowzięcia NMP (15 sierp­nia), oraz Wielki Piątek i Wielka Sobota, pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych i Boże Ciało. W rejonach Polski o przeważają­cym innym wyznaniu należy uwzględnić święta tego wyznania. Należy także powstrzymać się od wykonywania polowań w miej­scach o wyjątkowym znaczeniu historycznym (np. w miejscach kaźni, cmentarzy wojennych) (Przybylski 1998a, Szpetkowski 2006).

 

Etyczne postępowanie wobec przyrody

Etyka dotycząca przyrody - tzw. etyka ekologiczna (ekoetyka) obejmuje postępowanie względem środowiska naturalnego oraz zwierząt wolno żyjących. Jej głównym przesłaniem jest ochrona świata przyrody, a zarazem ochrona człowieka przed zagroże­niem ekologicznym oraz kształtowanie norm postępowania w zakresie ochrony przyrody. Etyka ekologiczna wskazuje na moralną odpowiedzialność za świat przyrody, niosąc przesłanie harmonijnego współistnienia człowieka z naturą, nakazując wobec niej szacunek oraz dbałość o środowisko i zachowanie równowagi ekologicznej. Pryncypialnym nakazem etycznym jest zachowanie przyrody, w tym środowiska naturalnego oraz gatunków zwierząt dla przyszłych pokoleń (Szpetkowski 2006).

 

Łowiectwo jest szczególną formą działalności człowie­ka związaną z obcowaniem z przyrodą, która będąc obszarem działalności myśliwych stanowi zarazem najcenniejsze dobro człowieka. Do zasadniczych nakazów etycznych należy rozważ­ne gospodarowanie darami przyrody, a nadrzędną powinnością  myśliwych jest dbałość o środowisko przyrodnicze i zachowanie równowagi ekologicznej. Do ważnych elementów związanych z etycznym postępowaniem wobec środowiska naturalnego należą np. poprawa warunków bytowych dla zwierząt, przeciw­działanie degradacji i zanieczyszczeniu łowisk, nie pozostawia­nie śmieci i łusek po nabojach.

 

Postępowanie wobec zwierząt wolnożyjących, w tym gospodarowanie gatunkami zwierzyny, należy do kluczowych zagadnień związanych z etyką łowiecką. Łowiectwo jest dzia­łaniem planowym i nie może być bezrozumną eksploatacją dóbr przyrody prowadzącą do zubożenia świata przyrodniczego. Degradacja przyrody jest sprzeczna z ideą łowiectwa. Etycznym wyznacznikiem gospodarki łowieckiej jest dbałość o zachowanie wszystkich gatunków (nie tylko łownych) dla przyszłych pokoleń, a tym samym zapobieganie zagrożeniom oraz zaniechanie dzia­łań zmierzających do degradacji populacji zwierzyny. Ingerencja w świat przyrody musi być nacechowana etyczną odpowiedzial­nością a wszelkie działania w przyrodzie powinny być podejmo­wane z należytą wiedzą.

 

Wiele przedsięwzięć praktycznej gospodarki łowieckiej ma także wydźwięk etyczny, np. ograniczenie pozyskania w przypadkach zagrożenia stabilności liczebnej populacji, dokarmianie zwierzyny, przestrzeganie metod i terminów polo­wań. Do ważnych działań wobec zwierząt łownych wynikających stricte z etyki należą zaś:

 

• zaniechanie polowań w warunkach niesprzyjających zwierzynie (np. podczas ulewy, gwałtownych śnieżyc), a zwłaszcza w sytuacjach uniemożliwiających jej normalne
• poruszanie się (oblaszczka, bardzo głęboki śnieg), oraz w miejscach wyznaczonych w łowisku dla zapewnienia zwierzynie spokoju, odbycia lęgów i rozmnoży;
• zaniechanie wprowadzania niepokoju wśród zwierzyny postępowaniem i obecnością w łowisku poza polowaniem (np. poprzez płoszenie zwierzyny w okresie godowym), a także ograniczanie niepotrzebnego hałasu przy wykony­waniu polowania;
• ograniczanie nadmiernie rozwiniętej pasji myśliwskiej, zachowanie umiaru i opanowania na polowaniach, w tym zapobieganie postawom rekordomanii (nadmiernego odstrzału zwierzyny pod względem liczebnym na polowa­niu), postawom strzelactwa (traktowaniu zwierzyny za cel treningowy), mięsiarstwa (polowania dla zdobycia tuszy za wszelką cenę lub polowanie dla osiągnięcia materialnego zysku np. z odsprzedanej tuszy zwierzęcia), postawom trofeomanii (polowania dla zdobycia trofeów za każdą cenę);
• właściwe zagospodarowanie i spożytkowanie tuszy zwierzy­ny oraz dbałość o trofea łowieckie (Szpetkowski 2006).

 

Na polowaniu ważne znaczenie pod względem etycz­nym ma postępowanie myśliwego, obejmujące sytuacje przed strzałem, zasady strzału, postępowanie po oddaniu strzału oraz postępowanie z upolowaną zwierzyną (tuszą i trofeum). Do klu­czowych etycznych i prawnych obowiązków myśliwego przy wykonywaniu polowań należy rozpoznanie zwierzyny, bezpie­czeństwo strzału oraz dążenie do jego skuteczności. Zasady te warunkują przepisy prawa łowieckiego stanowiące, że ?celowa­nie do zwierzyny i oddanie strzału jest dopuszczalne dopiero po osobistym dokładnym rozpoznaniu zwierzyny oraz w warunkach gwarantujących skuteczność strzału i bezpieczeństwo otocze­nia?. Zasady rozpoznania zwierzyny oraz bezpieczeństwo na polowaniu należą do podstawowych elementów wiedzy łowiec­kiej, określonych w podręcznikach dla kandydatów na myśli­wych oraz podręcznikach dla selekcjonerów zwierzyny grubej.

 

Do niezwykle istotnych warunków etycznych należy skuteczność strzału, z którą wiąże się wiele elementów zacho­wań myśliwych na polowaniu. Etyka myśliwska wskazuje, że oddając strzał myśliwy powinien dążyć do skutecznego trafienia, które prowadzi do uśmiercenia zwierzyny w sposób możliwie szybki, ograniczając zadawane jej cierpienia.

 

Z postępowaniem wobec zwierzyny związana jest ściśle umie­jętność myśliwska polegająca na powstrzymaniu się od strzału, zwłaszcza w sytuacjach budzących wątpliwości natury etycznej. Należą do nich zwłaszcza:

 

• okoliczności ograniczające skuteczność strzału, np. zwie­rzyna zasłonięta przez zarośla;
• okoliczności uniemożliwiające podniesienia zwierzyny, np. trudno dostępny teren;
• strzał do zwierzyny niewyrośniętej, np. młodych bażantów na początku sezonu;
• strzał do zwierzyny pozostającej bez szans w spotkaniu z myśliwym, np. do zwierzyny przepływającej rzekę;
• strzelanie do zwierzyny w legowiskach, śpiącej, przy punk­tach dokarmiania i wodopojach, podczas zażywania przez zwierzynę kąpieli wodnej lub błotnej, podczas aktu kopula­cji, a także przebywającej na terenie zagrodzonym.

 

Pomimo spełniania wszelkich założeń, efektem strzału nie zawsze jest uśmiercenie zwierzyny. Dlatego w przypadku nie podniesienia zwierzyny po oddaniu strzału, myśliwy zobowiąza­ny jest do potwierdzenia lub wykluczenia trafienia zwierzyny. Do wysoce nieetycznych postaw należy rezygnacja z badania zestrzału i nie podejmowanie działań związanych z poszukiwa­niem oraz dochodzeniem postrzałka przyjmując z założenia niecelność strzału. Każdy strzał pozornie niecelny w efekcie może okazać się skuteczny i prowadzić do śmierci zwierzyny po upły­wie czasu (Szpetkowski 2006).

 

Do zasadniczych etycznych powinności myśliwego po oddaniu strzału do zwierzyny należy określenie reakcji zwierzy­ny na strzał, sprawdzenie rezultatu strzału (zbadanie zestrzału), określenie miejsca trafienia zwierza oraz poszukiwanie i docho­dzenie postrzałka. W przypadku, gdy zwierzyna po strzale nie została uśmiercona i uszła należy przystąpić do znalezienia i oględzin zestrzału, co zwykle pozwala na określenie rezultatu strzału. Poszukiwanie rannej zwierzyny (postrzałka) należy do fundamentalnych zagadnień etycznych, stanowiąc jeden z naj­ważniejszych moralnych nakazów i obowiązków myśliwskich. W myśl przepisów myśliwy powinien poszukiwać, dochodzić i uśmiercić ranną zwierzynę możliwie szybko, a w przypadku odnalezienia postrzałka jest zobowiązany (w warunkach bezpie­czeństwa) niezwłocznie zwierzę uśmiercić (strzał łaski). Etyka wskazuje, aby bezpośrednio po oddaniu strzału nie podchodzić do zwierzyny w agonii i nie zakłócać widokiem człowieka ostatnich momentów życia.

 

Kulturowym i ważnym elementem etycznym związa­nym z postępowaniem wobec zwierzyny jest kultywowanie zwy­czajów łowieckich, które łączą się z szacunkiem wobec zwierzy­ny (np. ostatni kęs, pokot) oraz wyrazem wdzięczności za dar polowania. Zasady etyczne związane z szacunkiem wobec zwierzyny obowiązują na wszystkich etapach obchodzenia się ze zwierzyną, także po upolowaniu, a zwłaszcza przy transpor­cie, zabezpieczeniu walorów użytkowych i przechowywaniu tuszy, preparacji trofeów oraz kulinarnym spożytkowaniu. Trofea stanowią, ważny element kultury łowieckiej, dla myśliwego zwy­kle są wyrazem przeżyć, wspomnień i myśliwskiej satysfakcji, przy czym stosunek myśliwego do zdobytych przez siebie trofe­ów, jest zwykle bardzo emocjonalny przedstawiając wartość niewymierną a myśliwy darzyć je powinien szczególnym sza­cunkiem, preparując, konserwując oraz udostępniając na wystawy łowieckie (Pasławski 1994, Przybylski 1998a, Szpetkowski 2006).

 

Popularyzacja łowiectwa

Łowiectwo, oprócz wielu innych aspektów posiada ważny wy­miar kulturowy, związany z popularyzacją łowiectwa, a więc uka­zywaniem społeczności myśliwych oraz osobom nie będącym myśliwymi dorobku oraz walorów łowiectwa. Współcześnie jed­nym z najistotniejszych wyzwań stojących przed myśliwymi jest umiejętność obrony racji istnienia łowiectwa oraz ukazywanie jego znaczącej roli w przyrodzie. Popularyzacja łowiectwa obej­muje wszystkie dziedziny życia i zainteresowań myśliwych, dotycząc m. in. działalności naukowej, ochrony środowiska, bio­logii zwierząt łownych i chronionych, propagowania zasad pro­wadzenia prawidłowej gospodarki łowieckiej, a także uprawiania strzelectwa, kynologii, sokolnictwa.

 

Popularyzacja łowiectwa w zakresie działalności naukowej realizowana jest poprzez upowszechnianie wyników badań dotyczących biologii i ekologii zwierząt łownych, gospo­darowania populacjami zwierząt, hodowli i ochrony gatunków zagrożonych. Dokonuje się to przez organizowanie konferencji i sympozjów naukowych, prelekcji i warsztatów tematycznych dla myśliwych, zapoznawanie myśliwych z wynikami najnow­szych badań w artykułach popularno-naukowych publikowanych w czasopismach łowieckich. Popularyzacyjna rola strzelectwa myśliwskiego opiera się na organizowaniu zawodów w strzelaniach myśliwskich różnej rangi (od szczebla koła po zawody międzynarodowe). W zakresie kynologii popularyzacja dotyczy zwłaszcza podnoszenia poziomu hodowli rasowych psów myśliwskich i organizowania wystaw, prób i konkursów, w któ­rych uczestniczą hodowcy, menerzy oraz liczne grono sympatyków z kręgów poza myśliwskich.

 

W popularyzacji łowiectwa szczególną wagę ma pro­mocja łowiectwa poprzez kulturę, a zwłaszcza ukazywanie jego trwałych i ponadczasowych wartości. Kultura łowiecka należy do form popularyzacji łowiectwa o szczególnym znaczeniu ze względu na swą przystępność dla różnych pokoleń i kręgów społecznych (K. Szpetkowski, materiały niepublikowane).

 

Do szczególnych form upowszechniania łowiectwa w zakresie kultury należy:

• twórczość łowiecka, w tym: literatura (książki i czasopisma o tematyce łowieckiej o zasięgu krajowym i regionalnym),
• malarstwo,
• fotografia,
• rzeźba;
• wystawiennictwo łowieckie, w tym: dawnej i współczesnej broni łowieckiej, kolekcji precjozów, osprzętu myśliwskiego i medali.

 

Specyficzna, formą wystawiennictwa jest trofeistyka, obejmująca wycenę medalową, ekspozycję poroży i oręży, skór, futer, zębów oraz spreparowanych zwierząt łownych.

 

Do ważnych przejawów popularyzacji łowiectwa należy tworzenie i pielęgnowanie miejsc związanych z łowiectwem, a zwłaszcza zachowywanie myśliwskiego charakteru i wystroju wnętrz w różnych formach architektonicznych (np. pałacach, zamkach, dworkach) oraz instytucjach (muzeach, izbach, sie­dzibach) związanych z łowiectwem. W promocji łowiectwa ogromną rolę mają corocznie organizowane w Polsce liczne imprezy kulturalne: wystawy, festiwale, festyny, pokazy arty­styczne, konkursy, a także uroczystości hubertowskie i jubile­uszowe obchodzone na szczeblach centralnym i okręgowych PZŁ oraz w kołach łowieckich. Corocznie organizowane są myśliwskie imprezy kulturalne o charakterze ogólnopolskim, w takich ośrodkach jak Ciechocinek, Leżajsk, Oleśnica, Połczyn, Przechlewo i w Warszawie. Z pozytywnym odbiorem społecz­nym spotykają się także coroczne targi łowieckie EXPO.

 

Na szczeblu centralnym i okręgowym PZŁ promocji łowiectwa sprzyja współpraca z wieloma jednostkami kulturalny­mi, np. z Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie, Muzeum w Uzarzewie oraz Muzeum w Niepołomicach. Szczególne znaczenie w zakresie kultury mają miejsca związa­ne z kultem św. Huberta, spośród których do największych nale­ży Regionalne Centrum kultu św. Huberta w Miłocinie. Ośrodki kultury promują łowiectwo poprzez gromadzenie i eksponowa­nie zbiorów na stałych i czasowych wystawach, gdzie obok trofeów prezentowana jest twórczość łowiecka oraz zbiory kolekcjonerskie. W ośrodkach tych odbywają się spotkania myśliwych, a także prowadzona jest działalność edukacyjna młodzieży szkolnej (K. Szpetkowski, materiały niepublikowane).

 

Istotną formą życia kulturalnego są biblioteki łowieckie, wśród których chlubą jest biblioteka centralna PZŁ w Warszawie. Biblioteki w siedzibach okręgowych PZŁ przyczy­niają się także do propagowania łowiectwa i szkolenia kandyda­tów. Zbiory biblioteczne gromadzone od pokoleń są stale posze­rzane o nowe publikacje, pochodzące z zakupu lub przekazywane przez autorów i wydawców.

 

Kultura łowiecka jest dzie­dziną niezwykle bogatą pod względem artystycznym. W wielu miejscach w kraju mieszczą się liczne zbiory i eksponaty o motywach łowieckich. Wielu wybitnych twórców inspirację czerpało z tematyki łowieckiej. Należy wspomnieć takie postacie jak Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz, Józef Weyssenhoff, Włodzimierz Korsak, Adam Wodzicki, Jan Sztolcman, Bolesław Świętorzecki, Stanisław Moniuszko, Julian Fałat, Julian, Jerzy

 

Wojciech Kossakowie, Julian Ejsmond, Stanisław Zaborowski. Współcześnie tematy łowieckie wystę­pują we wszystkich rodzajach sztuki, zwłaszcza w malarstwie i sztukach oraz publikacje łowieckie: albumy z bogatą szatą graficzna  i cza­sopisma łowieckie: ogólnopolskie ?Łowiec Polski?, ?Brać Łowiec­ka" i regionalne ?Zachodni Poradnik Łowiecki?. Najstarsze cza­sopismo ?Łowiec Polski? krzewi kulturę łowiecką m. in. poprzez corocznych konkursów literackich (?Rok Myśliwca?) i fotograficz­nych (konkurs im. Włodzimierza Puchalskiego). Również maga­zyny telewizyjne ?Ostoja? i ?Knieja" przyczyniają się do pogłębia­nia społecznej wiedzy o łowiectwie. Rozwijającą się formą twórczości jest medalierstwo, rozpropagowane w kołach łowiec­kich i okręgach PZŁ poprzez wydawanie oznak i medali dla uczczenia wydarzeń łowieckich, jak jubileusze, rocznice, wysta­wy, a także imprez sygnalistycznych i kynologicznych.

 

Z kulturą łowiecką nieodłącznie związana jest działal­ność komisji problemowych w Polskim Związku Łowieckim: Komisji Kultury, Komisji Promocji Łowiectwa oraz Komisji Trofeów i Wystaw Łowieckich. Popularyzacja kultury łowieckiej to także zadanie Klubu Sygnalistów Myśliwskich, Klubu Miłośników Języka i Literatury Łowieckiej, czy Krajowego Klubu Sokolników i Ochrony Ptaków Drapieżnych ?Gniazdo Sokolników". Działalność tych klubów pełni istotną rolę w inte­growaniu myśliwych, poprzez organizowanie wystaw, pokazów, giełd, odczytów, prelekcji przyczyniając się do wszechstronnego szerzenia wiedzy o łowiectwie. Istotną rolę w popularyzacji kul­tury spełnia czasopismo ?Kultura Łowiecka?, które nie tylko zachęca do działalności kolekcjonerskiej, ale jest także swoistą tarczą w obronie kulturalnego oblicza polskiego łowiectwa (K. Szpetkowski, materiały niepublikowane).

 

Polskie łowiectwo znane jest na świecie i szczyci się osiągnięciami w wielu dziedzinach, również w zakresie kultury łowieckiej. Polska sztuka łowiecka jest coraz śmielej ekspono­wana na prestiżowych wystawach europejskich i światowych. Dostrzegane są coraz częściej także inne obszary naszego życia kulturalnego, jak choćby medalierstwo, wystawiennictwo, fotografia i publikacje książkowe. Inną formę aktywności kultu­ralnej stanowią bezpośrednie kontakty międzynarodowe. Dobre kontakty z myśliwymi z innych krajów podyktowane są nie tylko atrakcyjnością polskich łowisk, ale również wynikają z atmosfe­ry polowań, ich dobrego przygotowania zwłaszcza pod wzglę­dem kultywowania tradycji, w tym oprawy.

 

Polscy myśliwi kultywując rodzime tradycje wpisane w narodową tożsamość z dumą i z nadzieją wchodzą do euro­pejskiej wspólnoty podążając ?nową drogą, którą jest solidar­ność wszystkich myśliwych, etyka polowania oraz wspólna świa­domość, oparta na idei dziedzictwa? (Jean Servat, Dyrektor Generalny CIC).

 

---

Zródło: "Łowiectwo" Henryk Okarma, Andrzej Tomek,

Specjalistyczny rozdział : Krzysztof Jan Szpetkowski
Wydawnictwo Edukacyjno-Naukowe H2O
Kraków 2008, Wydanie I

• « Tradycje łowieckie