Kultura historycznie
Historyczne uwarunkowania rozwoju polskiej kultury łowieckiej
O myśliwskim charakterze życia pierwotnych ludów świadczą najstarsze odkrycia archeologiczne. Łowy, obok zbieractwa roślinnego, stanowiły wtedy podstawowe zajęcie ludzi dostarczając pożywienia, okryć i materiałów do wyrobu narzędzi oraz broni. Na obszarze ziem polskich, po ustąpieniu lodowca, rozwijały się liczne kultury łowieckie. W okresie wpływów rzymskich nastąpił wzrost zainteresowania łowiectwem, głównie na skutek zapotrzebowania na skóry i futra zwierząt, będące cennymi przedmiotami wymiany, a zarazem rodzajem środka płatniczego. W ówczesnych społecznościach myśliwskich, pomimo braku obostrzeń prawnych, coraz większe znaczenie miały świadome zachowania oparte o zasady współżycia i kształtujące się wielopokoleniowe tradycje łowieckie.
W IX-X wieku powstały wczesnopaństwowe terytorialne organizacje plemienne, a w X wieku swoboda uprawiania łowów została ograniczona przez tzw. łowieckie regale panującego. Zostało ono wprowadzone prawdopodobnie za panowania Bolesława Chrobrego i dawało władcy wyłączne prawo do łowów na zwierzynę grubą. Władca z kolei obdarzał prawem do łowów dostojników królewskich, duchowieństwo oraz rycerzy, najstarsze znane przywileje sięgają XII wieku (Samsonowicz 1991).
W drugiej połowie XIV wieku łowy weszły w skład prawa rycerskiego stając się powszechnym udziałem tego stanu, a następnie szlachty. Prawo polowania przekształcono z osobistego przywileju rycerstwa w przywilej własności ziemskich.
Od XV wieku powiązanie prawa polowania z posiadaniem własności ziemskich stało się główną koncepcją polskiego ustawodawstwa łowieckiego (Kowalska i Szczepkowski 1956).
W czasach piastowskich i jagiellońskich, łowy były powszechnym królewskim rytuałem, a dwór monarchy stanowił najważniejszy ośrodek łowiectwa. Prawie wszyscy polscy władcy łowy darzyli pasją, zamiłowaniem i znawstwem. Łowy królewskie stały na wysokim poziomie, zwłaszcza pod względem organizacji, uroczystej oprawy, a także odznaczały się ?szlachetną" postawą wobec zwierzyny. Wówczas to tworzyły się korzenie tradycji myśliwskiej i zasad etycznych, często przez władców wnikliwie przestrzegane i pielęgnowane, a których naruszenie przez uczestników i pomocników było znacząco karane. Wielkie łowy na grubego zwierza, urządzano zwykle z licznym orszakiem, udziałem członków rodziny królewskiej, duchownych i możnych dostojników królewskiego dworu.
W XVI wieku największą popularnością odznaczało się sokolnictwo.
W okresie rządów władców elekcyjnych charakter łowiectwa z wolna traciły blask i szlachetność. Zainteresowania łowieckie władców elekcyjnych, obok sokolnictwa, przejawiały się głównie w polowaniach na zwierzynę drobną. Panowanie Stefana Batorego (1576-1586) i Jana III Sobieskiego (1674-1696), było ostatnim okresem świetności Rzeczypospolitej, odznaczając się szlachetnością obyczajów i echem najpiękniejszych tradycji w historii królewskiego łowiectwa.
Czasy saskie (1697-1763) były okresem niechlubnym w historii polskiego łowiectwa. Łowy stanowiły tło dla hucznych, obfitujących w przepych zabaw, połączonych z biesiadami i turniejami. Polowania ówczesne odbiegały od dawnej polskiej tradycji łowieckiej.
Okres zaborów (1772-1918) był czasem drastycznego ograniczenia swobód osobistych i społecznych oraz możliwości rozwoju w różnych dziedzinach życia, w tym łowiectwa.. Przetrzebione zwierzostany oraz rozpanoszone kłusownictwo stanowiły zasadniczo o niskim poziomie łowiectwa w tym czasie.
W okresie I wojny światowej wykonywanie polowań było okresowo zakazane i ograniczone na znacznym obszarze ziem polskich, a ludność cywilna nie mogła posiadać broni myśliwskiej. Podczas wojny światli właściciele majątków ziemskich, zwykle będący myśliwymi, wykazywali dbałość o zwierzynę podejmując działania służące złagodzeniu niedostatków pożywienia i trudnych warunków bytowania.
W okresie międzywojennym (1918-1939) łowiectwo było stosunkowo popularnym rodzajem rozrywki i zajęć towarzyskich, zwłaszcza wśród ziemiaństwa, arystokracji i mieszczaństwa. Do najważniejszych wydarzeń tego okresu należy zaliczyć utworzenie jednolitej organizacji polskich myśliwych - Polskiego Związku Łowieckiego, którego dzieje są nierozerwalnie związane z historią polskiego łowiectwa. We współpracy z Wojskiem Polskim rodziło się wtedy strzelectwo myśliwskie, a pierwsze zawody strzeleckie w Warszawie zorganizowano w 1924 roku. Po okresie zaborów polska kynologia wymagała odbudowy, ze względy na całkowity brak psów rasowych i rodowodowych stanowiących podstawę hodowli.
II wojna światowa zniweczyła osiągnięcia okresu międzywojennego. Ludność polską dotyczyły zakazy pozyskiwania zwierzyny, przebywania na terenach leśnych, a przede wszystkim zakaz posiadania broni (Mielnikiewicz 2008). Członkowie władz Polskiego Związku Łowieckiego kontynuowali działalność w konspiracji.
Okres po 1945 roku należał do niezwykle trudnych dla działalności łowieckiej. Nastąpił znaczny wzrost liczby myśliwych i idące za tym zmiany składu socjalnego PZŁ. Masowy napływ różnego pokroju ludzi, często przypadkowych i bez łowieckich tradycji, wpłynął znacząco na obniżenie poziomu łowiectwa oraz walorów etycznych. Zasady etyki oraz zwyczaje łowieckie przez wielu myśliwych nie były kultywowane, co wynikało głównie z braku lub niedostatecznego szkolenia kandydatów na myśliwych oraz braku upowszechniania zasad etyki i tradycji.
Od lat 60. XX wieku w wielu kołach łowieckich i ośrodkach hodowli zwierzyny licznie organizowano polowania dla myśliwych zagranicznych (tzw. ?polowania dewizowe?).
Pomimo wspomnianych wydarzeń historyczny wkład wartości materialnych i duchowych do dorobku łowieckiego świadczy o właściwym podejściu całej rzeszy myśliwych do pasji, którą realizują. Powinno się to kultywować, gdyż współczesną powinnością i etycznym przesłaniem łowiectwa jest bowiem dbałość o zachowanie świata przyrody w stanie niezmienionym dla następnych pokoleń.
Zródło: "Łowiectwo" Henryk Okarma, Andrzej Tomek,
Specjalistyczny rozdział : Krzysztof Jan Szpetkowski
Wydawnictwo Edukacyjno-Naukowe H2O
Kraków 2008, Wydanie I