Tradycje łowieckie

Tradycja w pojęciu ogólnym oznacza przekaz odziedziczonych po przodkach wartości kulturowych i cywilizacyjnych, w tym tre­ści historycznych, poglądów, zachowań i reguł współżycia. Wartości te, jako niezmiernie istotne w życiu danych społeczno­ści, poprzez kultywowanie i wzbogacanie zachowywane są dla przyszłości i przekazywane następnym pokoleniom, jako trwałe dziedzictwo kulturowe. Od najdawniejszych czasów łowy w dziejach ludzkości, obok znaczenia czysto materialnego, reprezentowały bogatą sferę życia duchowego. Zwyczaje myśliwskie obecne były w życiu pradziejowych społeczności zbieracko-łowieckich, a reprezento­wane poprzez wierzenia (szamanizm, magia, totemizm), obrzę­dowość (praktyki rytualne, kultowość) oraz formy twórczości (malunki naskalne, zdobienia narzędzi i broni, sztuka i rzemiosło artystyczne).

 

Do ważnych elementów życia duchowego myśliwych należały zachowania o znaczeniu moralnym, związane ze sto­sunkiem do świata przyrody, w tym zwierząt. Mentalność myśli­wych zaliczała zwierzęta do istot doskonalszych od ludzi, two­rząc specyficzny system wyobrażeń i zachowań, określany kultem zwierząt. Z kultem tym związana była wiara w bóstwa oraz różne formy myśliwskich zachowań rytualnych, w których ważną rolę spełniały magia myśliwska oraz kult totemu. Rytuały odprawiane przed łowami służyły uzyskaniu przychylności bóstw i duchów zwierząt. Myśliwi wobec zwierzyny wyrażali sza­cunek oraz wdzięczność za dar ofiary, wierzyli, że przez spoży­cie mięsa zwierząt łowcy nabywali ich cech i umiejętności, a rytuały odprawiane po łowach służyły wyjednaniu przebacze­nia za spowodowanie śmierci. Części zwierząt, zwłaszcza poro­ża, rogi i kości były przedmiotami kultu.

 

Istotnym elementem życia myśliwych były wartości duchowe przejmowa­ne od przodków, jako element tradycji.

 

W dziejach łowiectwa szczególne znaczenie ma okres królewskich łowów, kiedy kształtowały się zaczątki współcześnie pojmowanej myśliwskiej tradycji i zasad moralnych. Za panowa­nia Jagiellonów krystalizowały się zwyczaje i tradycje łowieckie. Łowcy kierowali się szacunkiem wobec zwierzyny oraz prze­strzeganiem zwyczajów na polowaniach. Łowy odznaczały się swoistą ?szlachetnością? postępowania, które związane było z honorem łowcy. Splamieniem honoru było polowanie w każdej sytuacji, o każdej porze roku i metodami, które powodowały wytrzebienie zwierzyny.

 

Korzeni współczesnych tradycji łowieckich należy upa­trywać w średniowieczu, w zwyczajach rycerskich, które kształ­towane i utrwalane w obyczajowości staropolskiej przetrwały do czasów współczesnych. Zachowania o znaczeniu moralnym wynikały głównie z niepisanego, łowieckiego prawa zwyczajo­wego zakorzenionego wśród ziemiaństwa i szlachty. Poziom etyczny w znacznym stopniu związany był z poczuciem odpo­wiedzialności, posiadaną wiedzą, poczuciem godności i uczci­wości. Wykroczenia poza normy prawne, brak szacunku dla tra­dycji lub sprzeniewierzenie się zasadom moralnym były surowo karane i zwykle kompromitowały w środowisku wykluczając z grona społeczności myśliwych.

 

Troska ta przejawiała się głównie w szerokim propa­gowaniu prawidłowego myślistwa, wskazywaniu właściwego prowadzenia gospodarki łowieckiej, działaniach na rzecz ochro­ny przyrody, trosce o zwierzynę, jak również w szkoleniu kandy­datów i myśliwych oraz w propagowaniu prawego i opartego na tradycjach stosunku myśliwych do łowiectwa.

 

Ważnym przejawem tradycji łowieckich było przekazy­wanie z pokolenia na pokolenie zainteresowań łowiectwem. Od wieków do łowiectwa przysposabiano od najmłodszych lat, umożliwiając młodym adeptom obserwowanie polowań, służe­nie pomocą w czynnościach łowieckich, a także polowanie pod opieką doświadczonych myśliwych. Łowieckie tradycje rodzinne dotyczą nie tylko uprawiania łowiectwa, sokolnictwa, ale także obejmują zainteresowania sztuką o tematyce łowieckiej, kolek­cjonerstwem łowieckim oraz kuchnią myśliwską (K. Szpetkowski, materiały niepublikowane).

 

Tradycje łowieckie współcześnie

Od wieków tradycje łowieckie obejmowały wiele zagadnień życia społecznego myśliwych, w szczególności dotyczyły prze­kazu wartości historycznych, zwyczajów, języka, sygnalistyki, etyki, wierzeń, humoru oraz kuchni myśliw­skiej. Z bogactwa dawnych tradycji ukształtowały się współcze­sne formy zwyczajów i ceremoniału łowieckiego, które zajmują niezwykle ważne miejsce w życiu polskich myśliwych. Elementy tradycji oraz najważniejsze zwyczaje łowieckie zawarto w ?Zbiorze zasad etyki, tradycji i zwyczajów łowieckich" (uchwa­ła Naczelnej Rady Łowieckiej z 6 czerwca 1992 r.), który stano­wi szczegółową instrukcję skierowaną do myśliwych i kandyda­tów.

Obowiązek kultywowania tradycji wynika nie tylko z przepisów prawa łowieckiego, ale również z szacunku dla ojczystej przyrody i wielopokoleniowego dorobku polskich myśli­wych. Dlatego przestrzeganie tradycji i zwyczajów łowieckich powinno być szczególną troską i obowiązkiem wszystkich myśli­wych. Z tradycją łowiecką związane jest używanie przez koła łowieckie godła, sztandaru, hymnu, sygnałów, noszenie stroju myśliwskiego z odznaczeniami łowieckimi i kordelasa oraz uczestnictwo w spotkaniach myśliwskich. W różnych regionach kraju myśliwi kultywują własne lokalne zwyczaje wzbogacając w ten sposób dorobek kulturalny polskiego łowiectwa.

 

Do ważniejszych elementów tradycji łowieckich należą:

• język łowiecki (słownictwo myśliwskie)
• sygnalistyka łowiecka
• kult patronów myśliwych
• uroczystości i imprezy łowieckie
• uroczyste polowania
• zwyczaje łowieckie na polowaniach
• łowiecki ceremoniał pogrzebowy
• sztandar łowiecki.

 

 

Język łowiecki

Język łowiecki (słownictwo myśliwskie) stanowi świadectwo historycznej tożsamości społecznej myśliwych. Należy do naj­starszych zabytków polskiej kultury, a jego geneza sięga począt­ków literatury staropolskiej. Przypuszczalnie zarys języka łowieckiego ukształtował się za panowania Kazimierza Wielkiego, a jego największy rozkwit przypadł na okres XV-XVII wieku pod wpływem obyczajowości łowiectwa szlacheckiego. Już w XVI wieku polski język łowiecki wyróżniał się wśród innych odmian środowiskowych wielkim bogactwem słownictwa i związków frazeologicznych (Dynak 1988).

 

Słownictwo myśliwskie rozwijane wespół z językiem li­terackim, znajdowało zastosowanie w mowie potocznej oraz od najdawniejszych czasów obecne jest w twórczości literackiej. W przeszłości używanie języka łowieckiego w środowisku myśliwskim stanowiło powszechnie przyjętą tradycję należąc do podstawowych wymogów wiedzy łowieckiej. Za nieznajomość lub nieprawidłowe użycie słownictwa łowieckiego, myśliwych poddawano ośmieszającym karom.

Język łowiecki, kształtowany i wzbogacany przez poko­lenia o określenia języka potocznego, terminy regionalne i obco­języczne, zachowany został w źródłach pisanych i mowie po czasy współczesne. Zawiera on ok. 5 000 haseł obejmujących całokształt zagadnień łowieckich prezentując, zrozumiałe na ogół wyłącznie dla wtajemniczonych, oryginalne i bogate słow­nictwo. Obecnie, ze względu na zmianę charakteru łowiectwa, wiele dawnych terminów słownictwa łowieckiego uległo zapo­mnieniu lub nie jest stosowanych przez myśliwych. Jednak żywotność języka łowieckiego w znacznym zakresie została utrzymana w społeczności myśliwych, a elementarne opanowa­nie podstaw łowieckiej terminologii stanowi wymóg i obowiązek wszystkich myśliwych.

 

Sygnalistyka łowiecka

Od najdawniejszych czasów sygnały łowieckie służyły do poro­zumiewania się myśliwych, będąc jednocześnie elementem oprawy łowów. Początkowo używano rogów zwierzęcych, póź­niej trąbek myśliwskich i różnych sygnałówek. Na przestrzeni wieków sygnały odgrywały wiodącą rolę w ceremoniale łowiec­kim. Źródła historyczne wskazują na francuski rodowód sygnalistyki łowieckiej. W Polsce sygnały łowieckie stosowano na polo­waniach co najmniej od XVIII wieku. Wybitnym popularyzatorem sygnałów łowieckich był książę pszczyński Jan Henryk XI, a Pszczyna uznawana jest za kolebkę sygnalistyki łowieckiej. Sygnały myśliwskie stały się z czasem powszechną tradycją wśród szlachty oraz mieszczaństwa i stosowano je na polowa­niach zbiorowych, a także w polowaniach par force.

 

Współcześnie wyjątkowe znaczenie dla kultury łowiec­kiej ma odrodzenie się sygnalistyki łowieckiej w Polsce. Sygnały łowieckie stosowane są na polowaniach oraz stanowią element oprawy imprez i uroczystości łowieckich. Obowiązujący zbiór sygnałów myśliwskich uchwalony został przez Naczelną Radę Łowiecką w 2001 roku. Sygnały te dzielą się na użytkowe oraz służące oprawie polowań. Do głównych, obecnie stosowanych sygnałów łowieckich użytkowych należą: sygnały porozumie­wawcze (organizacyjne) i sygnały pokotu.

 

Większość sygnałów granych jest podczas polowań zbiorowych, i tak, w przypadku polowań z noclegiem przed zbiórką myśliwych grany jest sygnał ?Pobudka". Podczas zbiór­ki myśliwskiej grane są sygnały: ?Powitanie? i ?Apel na łowy?. Po rozstawieniu myśliwych na stanowiskach grany jest sygnał roz­poczynający pędzenie ?Naganka naprzód?. Po zbliżeniu się naganki do linii myśliwych sygnał ?Zakaz strzału w miot?. Po doj­ściu naganki do linii myśliwych sygnał ?Rozładuj broń". Po skoń­czonym miocie zazwyczaj grany jest sygnał zwołujący uczestni­ków ?Zbiórka myśliwych?. Na przerwę w polowaniu grany jest sygnał "Posiłek?. Po ostatnim miocie grany jest sygnał ?Koniec polowania". Należy zaznaczyć, że sygnały ?Naganka naprzód?, ?Zakaz strzału w miot? i ?Rozładuj broń" należą do sygnałów obowiązkowych, związanych z bezpieczeństwem na polowaniu.

 

Sygnały pokotu to sygnały grane dla uczczenia upolo­wanej zwierzyny określane jako pożegnanie zwierzyny z knieją lub polem. Wykonywane są dla poszczególnych gatunków zwie­rzyny grubej (np. jeleń na rozkładzie, dzik na rozkładzie) i zwie­rzyny drobnej (np. lis na rozkładzie, zając na rozkładzie) oraz jeden sygnał zbiorczy dla ptactwa (pióra), z wyjątkiem bażanta, dla którego istnieje oddzielny sygnał.

 

Na zakończenie polowania grany jest sygnał ?Darz bór". Podczas wszystkich sygnałów myśliwi pozostają w posta­wie stojącej, a sygnały ?Powitanie myśliwskie? oraz ?Darz Bór? wysłuchują dodatkowo bez nakrycia głowy (Szałapak 2002).

 

Kult patronów myśliwych

Na przestrzeni wieków myśliwi, podobnie jak różne inne grupy społeczne, posiadali swoich opiekunów i patronów. W mitologii greckiej występuje Artemida, córka Zeusa i Latony, bogini przy­rody, lasów oraz łowów. Przez artystów przedstawiana była jako młoda i urodziwa łowczyni, z łukiem i kołczanem, a także jako opiekunka zwierząt, pozostająca w otoczeniu łani lub rogacza oraz psów. W mitologii rzymskiej odpowiednikiem Artemidy była bogini łowów Diana.

 

W mitologii słowiańskiej z łowami związana była Dziewanna (zwana też Ziewanną lub Ziewonią), określana jako bóstwo łowów, opiekunka lasów i zwierzyny. Wśród demonów leśnych występował Dobrochoczy, przyjmujący postać drzew lub leśnego jeźdźca galopującego przez knieje. Do mniej popular­nych należał demon Leszy, przedstawiany w ludzkiej postaci, odziany w zwierzęce skóry, utożsamiany z wilkiem oraz jele­niem, a jednocześnie uznawany za władcę lasu i zwierzyny. Miał pomagać wybranym myśliwym i rządzić szczęściem łowieckim, a także sprawować opiekę nad zwierzętami.

 

Około 720 roku za patronów myśliwych czczono świę­tego Eligiusza, który był znany w Polsce (w XVIII w.) jako świę­ty Idzi. Za patrona sokolników uznawany jest św. Bawon (Bavon). Na ziemiach polskich od początków chrześcijaństwa do XVII wieku szczególnie czczony jako patron myśliwych był św. Eustachy (postać tego świętego umieszczona jest na witra­żu w kaplicy na Wawelu).

 

Święty Hubert jest współcześnie czczony jako patron myśliwych, leśników oraz jeźdźców konnych. W Europie kult św. Huberta rozwijał się od XI wieku, początkowo bez powiązania z myślistwem, gdyż przypisywano Mu także orędownictwo w przypadkach wścieklizny, lunatyzmu i epilepsji. Kult św. Huberta na ziemiach polskich rozpowszech­nił się poprzez zakon benedyktynów i kontakty z rycerstwem zachodnim. Do najstarszych świadectw kultu na ziemiach pol­skich należy bractwo imieniem św. Huberta z Chełmży (XV w.) oraz kaplice św. Huberta (XVIII w.) w Papowie Biskupim i Miłocinie. W Polsce obecnie widoczny jest renesans kultu, czego oznaką jest żywa i pielęgnowana tradycja uroczystych polowań hubertowskich oraz mszy hubertowskich.

 

Polowanie hubertowskie to tradycja uroczystego polo­wania na rozpoczęcie jesiennego sezonu polowań zbiorowych (pomimo, że przepisy zezwalają na nie znacznie wcześniej). Z polowaniami hubertowskimi związana jest także tradycja kon­nych biegów św. Huberta, organizowanych przez kluby jeździec­kie. Są to zawody sportowo-towarzyskie polegające na konnej jeździe po terenie z naturalnymi przeszkodami w ?pogoni za lisem?. Obecnie mają one charakter symboliczny i odbywają się bez psów, natomiast ?lisem" jest jeden z jeźdźców, który posia­da przypiętą do lewego ramienia kitę. Zwycięzcą biegu zostaje jeździec, który zerwie kitę z ramienia uciekającego ?lisa?.

 

Msze hubertowskie odprawiane są w ramach różnego rodzaju uroczystości łowieckich, zwłaszcza obchodów dnia patrona myśliwych (hubertowiny, hubertus) 3 listopada (dzień poświęcenia relikwii św. Huberta).

 

Odzna­czają się uroczystym ceremo­niałem, co podkreśla udział sztandaru koła, oprawa mu­zyczną, myśliwskim wystrojem ołtarza czy udziałem myśli­wych w liturgii. Do ważnych przykładów kultu należą także liczne symbole (nazwy kół, oznaki, medale, emblematy, dyplomy) oraz twórczość arty­stów nawiązująca do postaci patrona myśliwych. Przeja­wem kultu jest także ustano­wienie przez władze PZŁ Medalu św. Huberta przyzna­wanego od 1993 r. za wybitną działalność na polu kultury łowieckiej (K. J. Szpetkowski, materiały niepublikowane).

 

Uroczystości łowieckie

Tradycją współczesnych myśliwych stała się organizacja różne­go rodzaju uroczystości łowieckich. Należą do nich zwłaszcza uroczyste polowania, jubileusze, festyny, konkursy organizowa­ne na szczeblu centralnych PZŁ oraz w okręgach i kołach łowieckich. Wyjątkowy charakter mają uroczystości organizowa­ne z okazji obchodów dnia patrona myśliwych, jubileuszy założenia PZŁ, z udziałem pocztów sztandarowych, a także wrę­czaniem odznaczeń łowieckich, organizacją wystaw, festynów, konkursów sygnalistyki myśliwskiej, pokazów sokolniczych, imprez strzeleckich i kynologicznych.

 

W kołach łowieckich do szczególnie ważnych uroczy­stości należą uroczystości poświęcenia sztandaru koła, jubile­usze kół łowieckich, otwarcie domku myśliwskiego, poświęcenie kapliczki św. Huberta na terenie łowiska ufundowanej przez myśliwych. Ważnym elementem uroczystości jest obecność sztandaru oraz uczestnictwo myśliwych w strojach organizacyj­nych.

 

Uroczyste polowania

W polskiej tradycji łowieckiej do szczególnie uroczystych należą polowania hubertowskie, wigilijne, sylwestrowe i noworoczne, a także rocznicowe organizowane z okazji jubileuszy. Polowania hubertowskie (zwykle poprzedzone mszą) są ważnym wydarze­niem dla myśliwych i uczestniczą w nich zwykle wszyscy człon­kowie koła. Polowania te odbywają się na zwierzynę grubą lub drobną, a ich przebieg ma charakter symboliczny. Podczas tych polowań często przeprowadzana jest ceremonia ślubowania młodych adeptów myślistwa. Wyjątkowo uroczyście urządzany jest pokot. Po polowaniu odbywa się tradycyjna biesiada, pod­czas której podaje się potrawy pochodzące z łowiska (głównie z lasu). Na obchody hubertowskie zapraszani są przedstawicie­le władz samorządowych, PZŁ, mieszkańcy łowisk, osoby współpracujące z kołem oraz rodziny myśliwych.

 

Polowania wigilijne i noworoczne od wielu pokoleń obecne są w polskiej tradycji łowieckiej. Polowania wigilijne odbywają się 24 grudnia lub w zbliżonym terminie, ograniczają się zwykle do kilku miotów, a myśliwi szczególnie starają się o ich poprawny przebieg i dobrą atmosferę. Tradycją polskich myśliwych jest ?łamanie? opłatkiem oraz składanie życzeń świą­tecznych myśliwym i pomocnikom obecnym na polowaniu. W niektórych kołach kultywowany jest także zwyczaj dzielenia się pokarmem ze zwierzyną poprzez dokarmianie i wkładanie opłatka do paśników.

 

Polowania sylwestrowe lub noworoczne mają charak­ter uroczystych wydarzeń w życiu myśliwych. Zazwyczaj mają one przebieg symboliczny (tylko kilku miotów) stanowiąc formę spotkania myśliwych. Na zakończenie polowania myśliwi wza­jemnie składają sobie noworoczne życzenia. W niektórych kołach, organizowane są spotkania, biesiady lub bale myśliw­skie, szczególnie bale sylwestrowe ze wspólnym powitaniem Nowego Roku, tańcami i kuligiem.

 

Zwyczaje łowieckie

Zwyczaje łowieckie będące przejawem bogactwa tradycji, sta­nowią przyjęty w środowisku sposób postępowania myśliwych w określonych sytuacjach łowieckich i związane są głównie z uroczystą oprawą polowań. Do zwyczajów łowieckich kultywo­wanych na polowaniach należą: odprawa przed polowaniem, ślubowanie, chrzest myśliwski, pasowanie, wręczanie złomu, pokot, król polowania.

 

Odprawa jest zasadniczą częścią polowania zbiorowe­go wynikającą z tradycji, a jednocześnie stanowiącą istotny ele­ment organizacyjny polowania. Odprawa, którą prowadzi pro­wadzący polowanie, składa się kilku części: zbiórki myśliwych naganiaczy, powitania myśliwych, przedstawienia spraw orga­nizacyjnych oraz planu polowania, losowania stanowisk i wypra­wienia naganki. Odprawa powinna posiadać uroczystą oprawę, z sygnałami łowieckimi ?Powitanie" (na początku) i ?Apel na łowy? (po jej zakończeniu).

 

Ślubowanie myśliwego to ceremonia przyjęcia adepta do grona myśliwych, połączona z uroczystym publicznym wygło­szeniem przez niego przyrzeczenia zobowiązującego do prze­strzegania prawa, etyki łowieckiej, dbałości o ojczystą przyrodę oraz dobre imię PZŁ i godność polskiego myśliwego. Ślubowa­nie odbywa się na polowaniu (podczas odprawy myśliwych), lub poza łowiskiem, przy okazji różnych uroczystości łowieckich. W trakcie ceremonii grany jest sygnał ?Darz Bór?.

 

Chrzest myśliwski i pasowanie należą do ceremonia­łów łowieckich związanych z upolowaną zwierzyną. Chrzest odprawiany jest kilkukrotnie, zawsze po upolowaniu przez myśli­wego po raz pierwszy danego gatunku zwierzyny drobnej. Pasowanie odbywa się tylko raz, gdy myśliwy upoluje po raz pierwszy zwierzynę grubą. Chrzest odbywa się w trakcie polo­wania, po zakończonym miocie, i wtedy łowczy (lub wyzna­czony członek koła) zaznacza czoło myśliwego (który klęczy na lewym kolanie) farbą zwierza oraz wypowiada formułę chrztu myśliwskiego: ?Zgodnie z wielowiekową tradycją pasuję Cię na rycerza św. Huberta?. W trakcie ceremonii sygnalista gra sygnał ?Pasowanie? wspólny dla chrztu i pasowania. Pasowanie myśli­wego ma podobny przebieg i przeprowadzane jest podczas pokotu. Przyjmujący pasowanie wypowiada nieco inną formułę roty: ?Pasuję Cię na rycerza świętego Huberta. Bądź zawsze wierny kniei i dobrym obyczajom łowieckim, przestrzegaj prawa łowieckiego. Darz Bór Ci życzę?. W przypadku upolowania zwie­rzyny grubej na polowaniu indywidualnym, pasowanie odbywa się podczas najbliższego polowania zbiorowego, zwykle pod­czas pokotu.

 

Wręczanie złomu (krótkiej odłamanej gałązki drzewa, krzewu lub krzewinki pochodzącej z miejsca upolowania zwie­rza) celebrowane jest każdorazowo po upolowaniu przez myśli­wego zwierzyny grubej. Odbywa się na polowaniu zbiorowym bezpośrednio po zakończeniu miotu, w miejscu upolowania zwierza. Na polowaniu zbiorowym celebruje go prowadzący polowanie, a na polowaniu indywidualnym myśliwy, który upolo­wał zwierzynę lub jego pomocnik. Zwyczaj ten stanowi wyraz hołdu upolowanej zwierzynie i polega na włożeniu części złomu do gęby zwierza, jako tzw. ostatni kęs i złożeniu części złomu na ranie postrzałowej zwierza, oraz ofiarowaniu myśliwemu (na kordelasie lub kapeluszu) części umaczanego w farbie złomu, z jednoczesnym podaniem prawej dłoni i wypowiedzeniem pozdrowienia ?Darz bór!?. Podczas ceremonii wręczania złomu stosowany jest sygnał myśliwski (pokotu) głoszący dany gatu­nek zwierzyny na rozkładzie.

 

Pokot jest to tradycyjny sposób zakończenia łowów. Obejmuje ułożenie zwierzyny w wydzielonym miejscu według określonej hierarchii. Wzorcowy układ zwierzyny na pokocie jest następujący: w pierwszym szeregu od strony myśliwych to zwie­rzyna gruba, kolejno: łosie (byki, klępy, łoszaki), jelenie szlachet­ne (byki, łanie, cielęta), jelenie sika, daniele, muflony (tryki, owce, jagnięta), dziki (odyńce, lochy, wycinki, przelatki, warchla­ki) oraz sarny. Ze zwierzyny drobnej to kolejno: małe drapieżni­ki - borsuki, lisy, kuny, tchórze, turzyca - zające, dzikie króliki oraz pióro (ptactwo) - kuraki leśne, polne oraz ptactwo wodne np. gęsi, kaczki (od największej), na końcu łyski. W przypadku znacznej liczby zwierzyny, co dziesiątą sztukę należy wysunąć do przodu o pół długości jej tuszy. Zwierzynę na pokocie układa się na prawym boku, od prawej do lewej strony, z łbami zwróco­nymi w kierunku szeregu myśliwych. Podczas pokotu składany jest raport z wyników polowania i dziękuje się myśliwym i pomocnikom.

 

Do dawnej tradycji należy sposób transportowania zwierzyny na miejsce pokotu. Z łowiska zwierzyna powinna być wywożona łbami skierowanymi do łowiska (element pożegna­nia). Do tradycji należy także estetyczne przygotowanie pokotu, w tym miejsca ułożenia zwierzyny na gałęziach drzew, zwykle iglastych, a nawet na trzcinie lub zerwanej trawie. Starym zwyczajem jest także dbałość, aby uczestnicy polowania nie prze­kraczali zwierzyny leżącej na pokocie. Uroczystą wymowę ma pokot oświetlony ogniskami lub pochodniami. W przypadku braku sygnalisty na polowaniu, myśliwi chwilą ciszy wyrażają hołd upolowanej zwierzynie.

 

W tradycji polskiej przyjął się zwyczaj ogłaszania króla polowania. Zazwyczaj zostaje nim myśliwy, który upolował zwie­rza stojącego najwyżej w hierarchii, bez względu na liczbę upo­lowanych sztuk zwierzyny przez innych myśliwych. Prowadzący polowanie gratuluje myśliwemu tytułu, a sygnalista gra sygnał ?Król polowania". W niektórych środowiskach myśliwskich na podobnych zasadach, przyjętych przez koła ogłaszany jest także król sezonu łowieckiego. Podczas pokotu grane są sygna­ły dla uczczenia poszczególnych gatunków upolowanej zwierzy­ny, a na zakończenie polowania sygnały ?Koniec polowania? oraz ?Darz bór? (Krzemień 1986, Szałapak 1994, K. Szpetkowski, materiały niepublikowane).

 

Łowiecki ceremoniał pogrzebowy myśliwego

Udział w pogrzebie myśliwego jest wyrazem koleżeństwa, sza­cunku i oczywistą powinnością  członków koła łowieckiego, do którego należał zmarły. Do etycznych obowiązków zarządu koła należy poinformowanie członków o śmierci kolegi i terminie pogrzebu oraz zaoferowanie pomocy najbliższej rodzinie w przygotowaniu ceremonii pogrzebowej. Ewentualną oprawę myśliwska pogrzebu należy dostosować do woli rodziny, przeko­nań zmarłego i miejscowych tradycji.

Ceremonia pogrzebowa winna posiadać uroczysty charakter, z udziałem pocztu sztandarowego (koła łowieckiego lub Okręgowej Rady Łowieckiej) oraz sygnalistów. Uczestnictwo w kondukcie pogrzebowym odbywa się według ustalonego porządku, w zależności od tego, czy pogrzeb ma charakter reli­gijny czy świecki. Myśliwi składający wieńce (z zielonymi szarfa­mi), mówca oraz osoby niosące trumnę i odznaczenia powinni być ubrani w łowieckie stroje organizacyjne lub cywilne ubrania wyjściowe. Po zakończeniu ceremonii pogrzebowej przedstawi­ciel myśliwych wygłasza mowę pożegnalną, którą zazwyczaj poprzedza odegranie sygnałów myśliwskich ?Apel na łowy? i ?Ostatni miot?.

 

Tradycja sztandaru

Sztandar, inaczej chorągiew, jest znakiem i symbolem wyróżnia­jącym daną zbiorowość (państwo, organizację, formację wojsko­wą itp.), podnoszącym jej prestiż i jednoczącym członków. Tradycja używania sztandaru pochodzi z czasów rycerskich, a współcześnie często wykorzystuje się sztandary organizacyj­ne. W Polskim Związku Łowieckim sztandary posiadają władze centralne, okręgowe rady łowieckie oraz liczne koła łowieckie.

Sztandar łowiecki dla społeczności myśliwych jest pre­stiżowym symbolem jedności organizacyjnej. Towarzyszy on członkom PZŁ w najważniejszych i uroczystych wydarzeniach życia organizacyjnego oraz w momentach szczególnych dla łowieckiej wspólnoty. Sztandar powinien być prezentowany na różnych uroczystościach i imprezach łowieckich, a zwłaszcza na zjazdach, spotkaniach reprezentacyjnych, uroczystościach reli­gijnych i świeckich, uroczystościach państwowych, świętach narodowych oraz uroczystościach pogrzebowych.

Prezentacja sztandaru podczas uroczystości należy do pocztu sztandarowego. Udział w nim to funkcja zaszczytna, dla­tego poczet sztandarowy powinni stanowić myśliwi o nienagan­nej postawie etycznej, a także o właściwej prezencji. W skład łowieckiego pocztu wchodzi trzech myśliwych, przy czym jeden pełni funkcję chorążego (niesie sztandar), a dwóch pozostałych stanowi przyboczną asystę. Członkowie pocztu powinni posia­dać niezbędną wiedzę dotyczącą ceremoniału sztandarowego, w tym posiadać umiejętność właściwych chwytów i postaw. Zasady przeprowadzania uroczystości z udziałem sztandaru łowieckiego oraz jego celebracji określa Łowiecki Ceremoniał Sztandarowy.

 

 

---

Zródło: "Łowiectwo" Henryk Okarma, Andrzej Tomek,

Specjalistyczny rozdział : Krzysztof Jan Szpetkowski
Wydawnictwo Edukacyjno-Naukowe H2O
Kraków 2008, Wydanie I

• « Kultura historycznie
• Etyka łowiecka »