Lis

Występowanie

Zasięgiem występowania obejmuje Europę, obszary Azji o umiarko­wanym i podzwrotnikowym klimacie, Afrykę na północ od Sahary oraz Amerykę Północ­ną. W połowie XIX wieku został sprowadzony do Australii, gdzie stal się poważnym pro­blemem. W Alpach żyje do granicy 3000 metrów, a w cieplejszych warunkach klima­tycznych w innych obszarach występowania nawet do 5000 metrów. Lis zamieszkuje cały obszar Polski. Preferuje duże obszary leśne w bliskim sąsiedztwie łąk i pól, jednak zasiedla także tereny bezleśne. Jeśli to możliwe, zamiesz­kuje lasy, a poluje na otwartym terenie. W ostatnich latach wskutek presji popula­cyjnej lis stał się gatunkiem podążającym śla­dem człowieka przekracza niekiedy nawet granice miasta.

Wygląd

Wyglądem zewnętrznym przypo­mina psa. Jego dato jest krępe i robi wraże­nie długiego, głównie ze względu na bardzo długą oraz imponująco puszystą kitę. Jego ślepia są wąskie i ustawione skośnie, uszy sterczące. Najpospolitszym wariantem umasz­czenia jest lis ogniówka, którego grzbiet jest rudy, a spód ciała i kwiat białe. Lis siwuszka ma natomiast popielate podgardle, pierś i brzuch. Węglarz ma ciemne brunatnorude umaszczenie z ciemnoszarym, a nawet pra­wie czarnym brzuchem, brodą, podgardlem i kwiatem. Krzyżak ma dwie smugi ciemnych włosów, jedną biegnącą wzdłuż grzbietu, a drugą przecinającą ją w poprzek ponad łopatkami. Futro młodych lisiąt (niedolisków) jest początkowo niebieskoszare, a następnie przechodzi w kolor szarobrązowy.

Na ogonie, nieco poniżej jego nasady, mie­ści się gruczoł zapachowy zwany fiołkiem. Jego rola nie jest jednoznacznie wyjaśniona, lecz z pewnością ma on związek z cieczką, i ponieważ w tym czasie wydziela charaktery­styczny dla lisa zapach.

Pożywienie

Lis jest zwierzęciem wszystkożernym, jednak najchętniej żywi się pokar­mem pochodzenia zwierzęcego. Duży udział w jego pożywieniu stanowią myszy, przede ; wszystkim podczas mysich lat myszy stano­wią główne pożywienie najczęściej młodych lisów. Zjada też ssaki i ptaki, jeśli potrafi je upolować (m.in. koźlę sarny), jaja gniazdu­jących na ziemi gatunków ptaków, padlinę, owady i żaby. Lis jest najważniejszym natu­ralnym wrogiem drobnej zwierzyny. W skład jego pożywienia wchodzą także rośliny, np. owoce lub jagody. W odchodach lisa widoczne są często nieprzetrawione resztki pożywienia: włosy, fragmenty kości małych gryzoni lub ptaków, pozostałości chitynowych pancerzy owadów, a także resztki owoców i jagód.

Tryb życia

Lis żyje samotnie z wyjątkiem okresu godowego i wychowu młodych. Jest zwierzęciem aktywnym głównie po zmroku i w nocy, jednak zimą można go spotkać cza­sami w ciągu dnia aż do późnego przedpo­łudnia, kiedy poszukuje zdobyczy. Lis, uda­jąc się do swojego rewiru łowieckiego i wracając z niego, używa najczęściej tych samych ścieżek. Odchody wydala często na niewielkich wzniesieniach, jak kamienie, pnie drzew, kopce krecie, lub na drogach. Jego miejsce odpoczynku za dnia zależy w dużym stopniu od warunków pogodowych. Przy ład­nej pogodzie kładzie się gdziekolwiek i wygrzewa w słońcu, najczęściej jednak zaszywa się w odnowionych drzewostanach lub młodnikach leśnych, w zaroślach lub zagajnikach, bądź też leży w suchych trawach lub trzcinach. Jesienią chętnie odpoczywa na polach dających schronienie, np. polach buraków. Podczas deszczu, opadów śniegu lub przy silnym wietrze chętnie pozostaje w norze, ale też nie zawsze. Z mokrym futrem nigdy nie wchodzi do nory, tylko suszy się na zewnątrz nory. Natomiast podczas cieczki i wychowywania młodych bardzo często pozostaje w norze.

Nora

Lis zakłada swoje nory w młodnikach, drągowinach lub gęstym podszyciu leśnym i w miarę możliwości na lekko pagórkowatym terenie. Lisie nory można spotkać także w gęstych zagajnikach lub pod szerokimi żywopłotami. Często też zasiedla rozległe nory borsuka, gdzie zamieszkuje wraz z nim. Należy rozróżniać nory stałe od nor czaso­wych. Nory stałe po kilku latach użytkowa­nia są rozległe i głębokie, natomiast nory cza­sowe są małe i płytkie, i najczęściej używane jako droga ucieczki. Lis w przeciwieństwie do borsuka nigdy nie wyścieła swoich komór gniazdowych. Podobnie jak borsuk utrzymu­je w bliskim otoczeniu nory ?rozejm", tzn. jego potencjalna zdobycz pozostaje tam nienaru­szona.

Cieczka i rozmnażanie

Punkt szczytowy okresu godowego przypada na styczeń. Nie­które samce wiodą monogamiczny, niektóre poligamiczny tryb życia. W pierwszym wypadku samiec broni liszki przed rywala­mi, a później uczestnicy w wychowywaniu młodych. W drugim wypadku liszka może kopulować z kilkoma samcami, a nawet, podobnie jak suka psa, może mieć szczenia­ki z kilku ojców w jednym miocie. Liszka jest gotowa do kopulacji przez kil­ka dni. Kopulacja odbywa się najczęściej pod gołym niebem, rzadko w norze. Akt kopula­cyjny trwa, podobnie jak u wszystkich psowatych, do 20 minut, a niekiedy nawet dłużej.

Szczenięta rodzą się ślepe, ale owłosione. Po 2-3 tygodniach karmienia matka wydala wstępnie przetrawiony pokarm, do czasu gdy szczenięta potrafią spożywać większe kawał­ki zdobyczy. W wieku trzech miesięcy młode liski po raz pierwszy wychodzą z nory, lecz przebywają w bezpośrednim sąsiedztwie wejścia do niej. Przy poważnych zaburzeniach liszka przenosi młode do innej nory lub budu­je czasową norę. Lisy, które szybko uzyskały dojrzałość płciową, mogą brać udział już w pierwszym okresie godowym przypadają­cym po ich urodzeniu.

BIOLOGIA

Gatunek: Lis (Vulpes vulpes)

Długość ciała, ciężar: 65-90 cm, 5-10 kg;  60-75 cm, 4-8 kg.

Futro

Z reguły rude z domieszką białego przy wargach, na spodniej części szyi, klatce piersiowej, brzuchu i na końcu kity zwanym kwiatkiem; zewnętrzna strona przednich łap zwanych stawkami i zewnętrzne części uszu czarne. Oprócz najpospolitszych ogniówek spotykane są liczne warianty umaszczenia jak siwuszka, węglarz, krzyżak.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową osiąga w wieku 9-10 miesięcy; okres godowy (cieczka): styczeń- luty; ciąża trwa około 51-54 dni; liczba młodych: najczęściej (1)3-6 (<10).

W REWIRZE

Odchody: Odchody walcowate długości 8-10 cm i grubości około 2 cm, z długim, skręconym czubkiem; kolor uzależniony od spożytego pokarmu.

Trop

Podłużny, owalny odcisk głównej i czterech pozostałych poduszek palczastych wraz z pazurami, długości około 5 cm i szerokości 4,5 cm; zakończenia zewnętrznych podeszew palców na wysokości tylnych zakończeń środkowych podeszew lub za nimi (u psa wychodzące ponad tylne zakończenia środkowych podeszew); chodzenie: ?sznurowanie"; tylne tropy wpasowują się w przednie z powodu minimalnego krzyżowania tropów w jednej linii; wolny bieg (ucieczka): dwa tropy każdorazowo lekko rozstawione obok siebie; szybka ucieczka: tropy tylnych stóp odciśnięte przed przednimi.

Rodzaje polowań

Zastawianie pułapek, zasiadka przy padlinie, polowanie na wabia (polowanie na skórkę), polowanie z nagonką, szukanie z legawcem, polowanie przy norze.

Trofea: Suknia letnia, kły, cały preparat.

Źródło: Zwierzęta łowne, Ekkehard Ophoven, Wydawnictwo Muza SA, Wydanie I, Warszawa 2006